اثرکم آبیاری و کودهای بیولوژیک بر رشد و عملکرد سیاهدانه

سیاهدانه ( nigella sativa l.) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند می باشد که به لحاظ کاربرد وسیع آن در صنایع داروسازی، غذایی، بهداشتی و آرایشی در بسیاری از نقاط دنیا و در ایران کشت می شود. از آنجایی که شرایط زراعی نقش عمده ای در رشد، عملکرد و مقدار اسانس این گیاه دارند، بررسی هر عاملی که روی صفات ذکر شده به خصوص میزان تولید اسانس در گیاه مزبور تاثیر گذار باشد ضروری به نظر می رسد. به منظور بررسی اثر کودهای زیستی (نیتروکسین و بیوفسفر) و کم آبیاری بر رشد گیاه سیاهدانه آزمایشی بصورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بوعلی سینا همدان در اوایل اردیبهشت ماه سال 1390 انجام گرفت. عامل اصلی شامل سطوح آبیاری (آبیاری کامل، تنش رویشی، تنش زایشی، تنش رویشی و زایشی) و عامل فرعی شامل کود (مصرف 100 درصد کود شیمیایی، مصرف 50%کود شیمیایی + کود زیستی (نیتروکسین و بیوفسفر)، مصرف 25% کود شیمیایی + کود زیستی (نیتروکسین و بیوفسفر) بود. کم آبیاری با قطع آب آبیاری در مراحل یاد شده اعمال شد. نمونه برداری از مرحله استقرار گیاه هر 14 روز یک بار به منظور اندازه گیری ارتفاع گیاه، تعداد ساقه های فرعی در بوته، تعداد گل در بوته، وزن خشک کپسول، وزن خشک کل گیاه، انجام و همچنین حداکثر سرعت رشد گیاه، حداکثر شاخص سطح برگ، عملکرد بیولوژیک و عملکرد اقتصادی گیاه، اجزای عملکرد مانند وزن هزاردانه، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، شاخص برداشت و در نهایت درصد و عملکرد اسانس نیز محاسبه شد. طبق نتایج به دست آمده کمترین مقادیر شاخص های رشد در تنش رویشی + زایشی و مصرف 25% کود شیمیایی + کود زیستی بدست آمد و بیشترین مقادیر شاخص های رشد نیز در تیمار آبیاری کامل و مصرف 50%کود شیمیایی + کود زیستی بدست آمد. کمترین ماده خشک تولیدی با مقدار 6/2506 کیلوگرم در هکتار که مربوط به تنش رویشی + زایشی و مصرف 25% کود شیمیایی+کود زیستی بود که 13 درصد ماده خشک کمتری نسبت به آبیاری کامل و مصرف 50%کود شیمیایی+کود زیستی تولید کرد. بیشترین کاهش عملکرد دانه نیز مربوط به تنش رویشی + زایشی و مصرف 25% کود شیمیایی+کود زیستی به مقدار 1/342 کیلوگرم در هکتار بود که در مقایسه با آبیاری کامل و مصرف 50%کود شیمیایی+کود زیستی با عملکرد 472 کیلوگرم در هکتار 27 درصد کاهش نشان داد. اثر تیمارهای کودی و آبیاری بر درصد اسانس و عملکرد اسانس معنی دار شد، به طوری که بیشترین درصد اسانس (58/1درصد) در شرایط تنش رویشی + زایشی و کمترین درصد اسانس در تنش رویشی (19/1درصد) و تیمار شاهد (22/1درصد) حاصل گردید. از بین تیمارهای کودی نیز تیمار50? کود شیمیایی + کود زیستی بیشترین درصد اسانس را به خود اختصاص داد. بیشترین عملکرد اسانس نیز در تیمار آبیاری کامل و مصرف 50% کود شیمیایی + کود زیستی به مقدار (45/7 کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. کمترین عملکرد اسانس نیز در تیمار تنش رویشی + زایشی و مصرف 25% کود شیمیایی+کود زیستی به مقدار ( 07/4 کیلوگرم در هکتار) بدست آمد. بیشترین کارایی مصرف آب در تیمار تنش رویشی + زایشی با 1/36 کیلوگرم دانه بر متر مکعب آب و در بین تیمارهای کودی نیز بیشترین مقدار برای تیمار 50 درصد کود شیمیایی +کود زیستی بدست آمد